BÖBREK YETMEZLİĞİ NEDİR?

Kronik böbrek yetmezliği ya da kronik böbrek hastalığı adından da anlaşılacağı üzere böbreklerin görevini yerine getirmede artık yetersiz olması halidir. Bu yetersizlik durumu bir anda değil, zaman içinde kademeli olarak ortaya çıkar. Böbreklerin ani olarak görev yapamaz hale gelmesi ise daha farklı bir durumdur ve akut böbrek yetersizliği olarak bilinir.

BÖBREKLERİN GÖREVLERİ NELERDİR?

Böbreklerin en önemli görevi, kanı süzerek vücudu artık maddelerden temizlemektir. Kanın böbrekler tarafından süzülmesi sonucu oluşan sıvıya idrar adı verilir. Böbrekler günde yaklaşık 180 litre civarında kanı süzer ve 1.5-2 litre civarında idrar meydana gelir.

Besinlerin vücutta yakılması sonucu oluşan üre gibi zehirli maddeler, ilaçlar ve fazla sıvı idrar yoluyla vücuttan uzaklaştırılır.

Böbrekler ayrıca vücudun su, elektrolit, asit-baz dengesini düzenler. Kan basıncını düzenleyen renin ve aldesteron adındaki hormonları salgılar. Salgıladığı eritropoetin adındaki bir hormon ile kemiklerde alyuvar adı verilen kırmızı kan hücrelerinin üretimini kontrol eder.  Kemik gelişimini sağlayan aktif D vitamini üretir.

KRONİK BÖBREK YETMEZLİĞİNİN GÖRÜLME SIKLIĞI NEDİR?

Tüm dünya genelinde yaygın bir sağlık problemi olan kronik böbrek yetmezliğinin görülme sıklığı yaklaşık % 16 civarındadır. Yani her 6-7 erişkin kişiden birinde çeşitli evrelerde kronik böbrek hastalığı vardır. Daha çok yaşlılarda görülen hastalık, genç yaşlarda da ortaya çıkabilir.

KRONİK BÖBREK YETMEZLİĞİNİN BELİRTİLERİ NELERDİR?

Hastalık erken evrede hiçbir belirti vermeyebilir. Hastalığa ait belirtiler genellikle böbreklerin artık görevini yapamaz hale geldiği ileri evrelerde ortaya çıkar. Kronik böbrek yetmezliğinin belirtileri her hastada farklı şekilde ortaya çıkabilir.

Kronik böbrek yetmezliğinin en sık görülen belirtileri şunlardır;

KRONİK BÖBREK YETMEZLİĞİNİN NEDENLERİ NELERDİR?

Kronik böbrek yetmezliği çeşitli nedenlerden kaynaklanır. En sık görülen nedenler şunlardır;

KRONİK BÖBREK YETMEZLİĞİ TANISI NASIL KONUR?

Böbrek yetmezliğinin tanısı nefroloji ya da üroloji doktoru tarafından konur. Böbrek yetmezliğine yol açabilecek tansiyon yüksekliği, şeker hastalığı ve kullanılan ilaçlar araştırılır. Daha sonra bazı tetkikler gerekebilir.

Kan Tahlili

Tam kan tahlili öncelikle yapılması gereken bir tahlildir. Kan kreatinin ve üre seviyesindeki yükseklik, kronik böbrek yetmezliğini akla getirmelidir.

Glomerüler Filtrasyon Hızı, böbreklerin süzme kapasitesini belirleyen bir testtir. Bu hızın belirli bir oranın altına düşmesi böbrek fonksiyonlarındaki sorunu gösterir.

İdrar Tahlili

İdrarda eritrosit adı verilen kırmızı kan hücrelerinin ya da protein olması böbrek yetmezliğinin işareti olabilir.

İdrar Miktarının Ölçülmesi

Üretilen idrar miktarının ölçülmesi böbrek yetmezliğini gösteren bir testtir.

Görüntüleme Yöntemleri

Ultrason ya da tomografi gibi görüntülenme yöntemleri ile böbrekler ve idrar yollarının yapısı hakkında bilgi edinilir.

Böbrek Biyopsisi

Böbrek biyopsisi özel bir iğne ile inceleme için böbrekten doku alınması işlemidir. Bu işlem ultrason eşliğinde ve lokal anestezi altında yapılır.

Kronik Böbrek Yetmezliği Evreleri Nelerdir?

Kronik böbrek yetmezliği, böbreklerde meydana gelen bozukluğun derecesine göre 5 evreye ayrılır. Böbrek yetmezliğinin ilk evrelerinde böbrekler az da olsa süzme görevini yerine getirmektedir. Evre ilerledikçe artık böbrekler tamamen çalışamaz bir duruma gelir.

Kronik böbrek yetmezliğinin evresinin belirlenebilmesi için önce kan kreatinin düzeyi tespit edilir. Daha sonra, bazı formüller kullanılarak böbreklerin süzme hızı hesaplanır ve böbrek yetmezliğinin evresi belirlenir.

Böbreklerin süzme fonksiyonlarına göre kronik böbrek yetmezliği 5 evreye ayrılır. Evresinin artması, böbreğin daha az çalıştığı anlamına gelmektedir.

Evre 1 Böbrek Yetmezliği

Evre 1 böbrek yetmezliğinde böbrekte hasara neden olan bir durum vardır. Böbreğin süzme işlevi, 90 ml/dk’nın üzerindedir. Genellikle böbrek yetmezliğiyle ilgili bir belirti yoktur. İdrarda protein kaçağı görülebilir.

Evre 2 Böbrek Yetmezliği

Böbrekte hafif derecede hasar vardır. Böbreğin süzme işlevi, 60-89 ml/dk arasındadır. Genellikle böbrek yetmezliğiyle ilgili bir belirti yoktur.

Evre 3 Böbrek Yetmezliği

Böbrekte orta derecede hasar vardır. Böbreğin süzme işlevi 30-59 arasında olabilir. 3. Evre böbrek yetmezliğinde en sık görülen belirtiler; ellerde ve ayaklarda şişlik, sırt ağrısı, idrar miktarında değişiklik, yüksek tansiyon ve kansızlıktır.

Evre 4 Böbrek Yetmezliği

Böbrekte şiddetli derecede hasar vardır. Böbreğin süzme işlevi 15-30 arasındadır. Diyaliz veya böbrek nakli için gerekli araştırmaların bu evrede yapılması gerekir.

Evre 5 Böbrek Yetmezliği

Son dönem böbrek hastalığı olarak da adlandırılır. Böbreğin süzme işlevi15’ten düşüktür. Bu dönemde genellikle; kaşıntı, kas krampları, mide bulantısı ve kusma, sürekli açlık, ellerde ve ayaklarda şişlik, sırt ağrısı, nefes darlığı ve uyku sorunları görülebilir. Bu evrede hasta hayatta kalabilmek için diyaliz veya böbrek nakli olmalıdır.

BÖBREK YETMEZLİĞİNİN TEDAVİSİ NASILDIR?

Kronik böbrek yetmezliği tedavisinde amaç böbrek hastalığının ilerlemesinin durdurulması, böbrek yetmezliği için destek tedavinin yapılması, diyaliz kararı ve böbrek nakline hazırlık olmalıdır.

Kronik böbrek yetmezliğinde böbreklerde oluşan hasarlar genellikle kalıcıdır. Böbrek yetmezliğine neden olan altta yatan hastalık kontrol altına alınırsa böbrek yetmezliğinin ilerlemesini durdurmak ya da yavaşlatmak mümkün olabilir. Böbrek yetmezliğinin altında yatan nedene göre tedavi planı düzenlenmelidir.

Böbrek yetmezliği bulunan hastalarda tansiyon kontrol altına alınmalıdır. Böbrekleri korumak için yüksek tansiyona yönelik ilaç tedavisi uygulanabilir.

Böbrek yetmezliği olan hastalarda genellikle kötü kolesterol yüksekliği görülmektedir. Bu yüzden kolesterol düşürücü ilaçlar kullanılabilir.

Kansızlık durumunda kan yapıcı ilaçlar kullanılabilir.

Kronik böbrek yetmezliği olan hastalarda vücutta sıvı birikmesi (ödem) görülebilir. Sıvı toplanmasını engelleyici ilaçlar kullanılabilir.

Böbreklere binen yükü azaltmak için proteinden fakir gıdalarla beslenmek gerekir.